Ngoại trừ sự xuất sắc thể hiện ở một vài VĐV, môn thể thao trọng điểm, thể thao Việt Nam chưa thể hiện được nhiều sự tiến bộ ở SEA Games 27.
Ba HC vàng chỉ là thành tích chấp nhận được đối với Ánh Viên.
Tại SEA Games 27, thể thao Việt Nam chú trọng hơn với các môn thể thao Olympic và đạt được sự tăng tiến huy chương ở 2 môn quan trọng là điền kinh và bơi lội. Cụ thể điền kinh vươn lên đứng thứ hai khu vực sau Thái Lan và lần đầu vươn tới cột mốc 10 HC vàng. Bơi cũng tăng số HC vàng từ 2 ở SEA Games trước lên con số 5.
Tuy vậy, ngay cả trưởng đoàn Lâm Quang Thành cũng thừa nhận là nếu thi đấu đúng sức thì Việt Nam có thể đạt được thành công lớn hơn nữa. Ở môn điền kinh, có đến 7 nhà vô địch ở SEA Games trước không bảo vệ thành công HC vàng ở SEA Games này. Bên cạnh đó, một số niềm hy vọng mới như Quách Thị Lan, Nguyễn Thị Oanh, Nguyễn Văn Huệ, Bùi Thị Xuân… đều không thành công trong mục tiêu lần đầu giành HC vàng SEA Games.
Trong môn bơi, chính HLV trưởng Đặng Anh Tuấn cũng cho rằng Ánh Viên có thể giành thêm 2-3 HC vàng nữa nếu không bị tâm lý dẫn đến sai động tác kỹ thuật. Còn trưởng đoàn Lâm Quang Thành cho rằng lẽ ra Hoàng Quý Phước có thể giành thêm một HC vàng nữa. Trong bối cảnh đó, việc 2 bộ môn cơ bản này vẫn giới thiệu được những gương mặt bất ngờ giành HC vàng như Nguyễn Văn Lai, Phạm Thị Bình, Nguyễn Văn Hùng (điền kinh), Lâm Quang Nhật (bơi) là tín hiệu đáng mừng.
Thất bại của các môn bóng của là điểm nhấn đáng chú ý ở SEA Games lần này. Đây là nhóm môn thu hút sự chú ý của đông đảo người hâm mộ nhưng Việt Nam chỉ giành được một HC vàng ở môn billiards & snooker. Môn này lại không có mặt tại Asian Games 2014 và Olympic 2016. Thất bại nặng nhất trong số này là bóng đá khi đội U23 bị loại ở vòng bảng, còn đội nữ không bảo vệ được ngôi vô địch. Hai đội futsal đều thất bại nặng nề trước Thái Lan ở chung kết. Các môn bóng chuyền, cầu mây, cầu lông… cũng không có sự tiến bộ đáng kể nào.
Tiến Minh chưa giành được HC vàng cầu lông như mong đợi.
Tính trong các môn thể thao thi đấu ở Olympic, Việt Nam giành được 47 HC vàng, con số chỉ thua đoàn Thái Lan (71 HC vàng). Tuy nhiên, nếu tính tỷ lệ phần trăm HC vàng từ các môn Olympic thì Việt Nam (64,3%) chỉ đứng trên Indonesia (56,9%) và Myanmar (30,2%) trong nhóm đầu. Còn lại chúng ta thua hẳn Singapore (91%), Malaysia (79%), Philippines (68,9) và Thái Lan (66,3%). Điều này cho thấy sự đầu tư đối với các môn nằm ngoài Olympic của chúng ta vẫn còn khá lớn do chú trọng quá nhiều đến đấu trường SEA Games.
Trong số các môn thể thao Olympic diễn ra ở SEA Games 27, Việt Nam cũng chỉ đứng đầu 2 môn là bắn súng và vật. Còn lại ở nhiều môn quan trọng khác, chúng ta đang bị các đối thủ chính vượt qua với khoảng cách không nhỏ như taekwondo (Thái Lan), judo (Thái Lan), canoeing (Thái Lan), rowing (Indonesia)… Ở hai môn chính là điền kinh và bơi lội, khoảng cách giữa các quốc gia hàng đầu khu vực là Thái Lan và Singapore với Việt Nam vẫn khá lớn.
Trong khi hầu hết các quốc gia trong khu vực đều có những nội dung thế mạnh được đầu tư chuyên biệt để hướng tới những đấu trường lớn hơn, thì Việt Nam đến giờ vẫn chưa thể xác định được nội dung nào sẽ có HC vàng ở đấu trường Asian Games. Tại kỳ Asian Games 2010, Việt Nam chỉ giành một HC vàng ở môn karatedo, có thứ hạng kém rất xa các đoàn Thái Lan, Malaysia, Indonesia, Singapore, Philippines và thậm chí đứng sau cả Myanmar.
Điều này sẽ khó được cải thiện ở Asian Games tới khi mà trong toàn bộ 73 tấm HC vàng ở SEA Games 27, chỉ riêng nội dung 200 m của Vũ Thị Hương là có chỉ số vượt thành tích HC vàng Asian Games 2010. Còn lại ở hầu hết các nội dung trọng điểm trong các môn có thể vươn ra khu vực như: taekwondo, karatedo, vật, điền kinh, bơi, bắn súng, rowing, wushu, cầu mây, boxing…, Việt Nam chỉ đứng trong nhóm tranh chấp huy chương châu lục và không chắc thắng ở nội dung nào.
Theo chuyên gia Nguyễn Hồng Minh, vì để đảm bảo một vị trí trong Top 3 sân chơi khu vực, thể thao Việt Nam luôn phải gồng mình, đầu tư theo chiều rộng để đảm bảo thành tích, dẫn đến thất bại tại ASIAD và Olympic.
Ông Nguyễn Hồng Minh từng nhiều lần làm Trưởng đoàn Thể thao Việt Nam tham dự SEA Games.
Kết thúc SEA Games 27, thể thao Việt Nam đã bảo vệ vững chắc vị trí trong Top 3 toàn đoàn, nhưng ông Nguyễn Hồng Minh cho rằng từ đó chưa tìm thấy một nhân tố nào đủ sức giành HC vàng ở Á vận hội ngay sang năm.
- Ông đánh giá như thế nào về hành trình SEA Games của đoàn thể thao Việt Nam?
- Có thể khẳng định, thể thao Việt Nam đã hoàn thành tốt các mục tiêu, chỉ tiêu đặt ra, cụ thể là việc giành 73 HC vàng để đứng thứ ba toàn đoàn, dù gặp phải rất nhiều bất lợi. Nếu xét riêng ở SEA Games, chúng ta đã có một bước tiến lớn ở sự chuẩn bị theo hướng bài bản, chuyên nghiệp, với một điểm mới đáng chú ý chính là sự kết hợp giữa ngành thể thao với các địa phương trong đào tạo tập huấn VĐV, tiêu biểu như ở môn bơi, cử tạ, điền kinh.
- Xin ông phân tích kỹ hơn những điểm nhấn đáng chú ý, những môn nào đã thành công và chưa đạt yêu cầu?
- Môn bơi với 5 HC vàng cùng sự tỏa sáng của tài năng trẻ Ánh Viên đã thực sự tạo ra một mốc mới cho cả thể thao Việt Nam. Cần phải lưu ý rằng, mỗi bước tiến của hai môn cơ bản nhất là điền kinh, bơi luôn tạo ra cú hích cho sự phát triển theo cách thức khác nhau. Dù điền kinh còn có thể làm tốt hơn song việc lần đầu số HC vàng đạt tới 2 con số cũng đã là một thành công lớn. Chưa bao giờ môn này lại có một lực lượng hùng hậu, có chiều sâu, đủ sức tranh chấp huy chương ở hầu hết nội dung như lần này. Bắn súng chứng tỏ truyền thống của mình với việc đoạt 7 trên 12 HC vàng, và nếu xét riêng về thành tích, môn này đứng đầu bảng.
Nhóm môn võ vật với tổng số 11 môn ở các mức độ khác nhau cũng đã gánh vác tốt sứ mệnh trụ cột hàng đầu khi đóng góp quá nửa số HC vàng. Trong đó, với 10 HC vàng, vật Việt Nam không chỉ khẳng định sức mạnh vượt trội mà còn cho thấy việc giải quyết các vấn đề cụ thể cực tốt.
Như tôi từng đề cập, đây là một kỳ Đại hội thất bát của các môn bóng, nặng nhất vẫn là bóng đá nam. Hầu hết môn này vốn có xuất phát điểm nhưng đã tiếp tục bị tụt lại so ngay với mặt bằng chung khu vực. Nhóm hai môn đua thuyền gồm rowing và canoeing chỉ giành nổi một HC vàng cũng phải coi là một thất bại, và rõ ràng không thể lúc nào cũng trông chờ cả vào tinh thần, nỗ lực vượt khó của VĐV được.
- Về mặt tổng thế, qua kết quả kỳ SEA Games này, ông thấy thể thao Việt Nam đang ở đâu?
- Trong 6 kỳ SEA Games trở lại đây, ngoại trừ Thái Lan mạnh nhất, chỉ có Việt Nam duy trì ổn định một vị trí ở Top 3, bất chấp hoàn cảnh nào. Xét riêng ở SEA Games, Việt Nam hiện giờ thực sự chỉ kém mỗi người Thái. Nhưng tôi nhắc lại, đó là ở SEA Games thôi, còn nếu lấy chuẩn Olympic hay ASIAD lại hoàn toàn khác, chúng ta kém hẳn không chỉ Thái Lan mà cả Malaysia, Singapore, Indonesia. Điều này cũng dễ hiểu, bởi cách làm của ngành thể thao đang dồn nguồn lực, theo cách thức phục vụ cả cho mục tiêu SEA Games, chứ không phải Việt Nam không thể vươn lên tầm châu Á hay tiếp cận Olympic.
Nếu nhìn xa hơn một chút, chúng ta đã phải lo ngay cho Á vận hội vào sang năm.
- Tại sao thưa ông?
- Vì thành tích của SEA Games gần như không có tính liên thông với các đấu trường tầm cao hơn. Thực tế hiện tại, Việt Nam có một số tuyển thủ xuất sắc ở một số nội dung của các môn taekwondo, cử tạ, karatedo, bắn súng, vật nữ, boxing nữ tiếp cận với nhóm hàng đầu châu lục. Tuy nhiên để giành được một số HC vàng ASIAD 2014, quả thật tôi chưa thấy ứng cử viên thực sự sáng giá nào cả. Việc chúng ta cứ thắng tưng bừng ở SEA Games rồi khó khăn, thậm chí thất bại ở ASIAD và Olympic như thời gian vừa qua rõ ràng phải coi là một nghịch lý.
Ông Nguyễn Hồng Minh quan tâm đến sự phát triển của hai môn thể thao cơ bản là bơi và điền kinh.
- Theo ông, gốc rễ của nghịch lý đó là gì?
- Rất đơn giản, vì chúng ta đang phụ thuộc đến mức phần nào đó lệ thuộc vào SEA Games, trong khi sân chơi khu vực này lại thay đổi đến quá nửa sau mỗi kỳ Đại hội. Vì để đảm bảo một vị trí trong Top 3 nên thể thao đã phải luôn gồng mình lên, trải mình ra theo chiều rộng theo số môn, số nội dung để đảm bảo thành tích. Chẳng nói đâu xa, ngay SEA Games tới tại Singapore, không có tới 9 môn thế mạnh của Việt Nam trong khi lại xuất hiện hàng loạt môn mới. Để giữ hạng ba, ngành thể thao lại phải điều chỉnh theo, mà kéo theo đó là kinh phí đầu tư, nhân lực, điều kiện khác.
Cứ chạy theo SEA Games chúng ta đã rơi vào “bẫy” của bệnh thành tích trước mắt, đầu tư dàn trải cào bằng, thời vụ, phần nào đó lãng phí, không tài nào tập trung đầu tư trọng điểm được cho các môn Olympic, ASIAD. Thực tế, sau những thất bại tại Olympic hay ASIAD, ngành thể thao đã luôn nỗ lực thay đổi song không được bao nhiêu vì trở lực quá lớn mang tên SEA Games với nỗi ám ảnh về vị trí top 3.
- Nhưng chúng ta phải làm gì khi đó cũng là tình trạng chung của cả thể thao khu vực?
- Vấn đề trước hết và quyết định cũng chính là ở thể thao Việt Nam thôi. Chúng ta có quyền có cách tiếp cận và sự lựa chọn riêng với SEA Games mà. Theo tôi, đã đến lúc không thể muộn hơn, ngành thể thao cần phải nhìn nhận lại nghiêm túc và thấu đáo để trả lời cho được câu hỏi: Có nhất thiết phải duy trì một vị trí trong Top 3 tại một sân chơi tầm mức khu vực luôn thay đổi không theo tiêu chí nào ấy?
Câu trả lời của tôi là không. Chúng ta vẫn tham dự tích cực vào SEA Games song không chạy theo thành tích, thứ hạng thuần túy mà theo cách riêng của mình, ưu tiên tối đa cho các môn Olympic, ASIAD gắn với mục tiêu chính là bồi dưỡng, đào tạo VĐV trẻ.
Đó là lối ra cho phát triển của chính thể thao Việt Nam cũng là sự đóng góp tích cực cho SEA Games trong điều kiện sân chơi này chắc chắn chưa thể chuẩn hóa theo quốc tế trong nhiều năm tới.
